یکی از پدیده های جدید و نو در آموزش عالی تقاضا گرایی می باشد

به گزارش روابط عمومی دانشگاه فرهنگیان استان زنجان، در راستای برگزاری سلسله نشست‌های علمی تخصصی بسط، تبیین و ترویج گفتمان تربیت معلم؛ نشست تخصصی با موضوع «نسبت نظام تربیت معلم تحولات آموزشی نو پدید » با سخنرانی دکتر مقصود فراستخواه استاد موسسه پژوهش و برنامه ریزی توسعه آموزش عالی و با حضور علاقمندان از طریق فضای مجازی برگزار گردید.

در ابتدای نشست، دکتر کمال اوجاقلو سرپرست مدیریت امور پردیس های دانشگاه فرهنگیان استان زنجان ضمن خیر مقدم گویی به حاضران و در تشریح عنوان نشست گفت: عنوان نسبت نظام تربیت معلم و تحولات آموزشی نوپدید، منبعث از این واقعیت است که تمام حوزه های زندگی بشر یعنی حوزه های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، فناورانه و زیست محیطی در حال تغییر است.

وی در خصوص اهمیت آموزش گفت: انسان برای زندگی شایسته در جهان نیازمند آموزش است. حال که جهان دائماً در حال تغییر و تحول است بنابراین برای زندگی در جهان در حال تغییر، تحولات آموزشی و تغییر در آموزش های انسان ضروری است

سرپرست پردیس الزهرا(س) با ذکر یک سوالی اساسی درباره مرجع تشخیص چگونگی و ضرورت تحولات آموزشی گفت:  شاید جواب این باشد که نهاد سیاست، مرجع تشخیص ضرورت و نوع تحولات آموزشی است.  این پاسخ در جوامع اقتدارگرا جواب درستی می باشد اما در جامعه ای که قائل به  تقسیم کار مبتی بر تخصص و شایستگی است،  مرجع تشخیص ضرورت و نوع تحولات آموزشی با نهادهایی چون آموزش و پرورش و آموزش عالی است.

وی ادامه داد: در جامعه اقتدارگرا، آموزش و پرورش منفعل و مجری تحولات آموزشی دیکته شده است. اما در جامعه تخصص گرا، آموزش و پرورش به عنوان یک نهاد تخصصی دیده بانی است که فعالانه، عامدانه و آگاهانه تحولات و تغییرات حوزه های مختلف جامعه را رصد کرده، پیش‌بینی و برای اجرای آن برنامه ریزی می کند.

اوجاقلو در خصوص اهمیت و جایگاه دانشگاه فرهنگیان گفت: حال تربیت شهروندان بر اساس تحولات آموزشی نوپدید نیاز به معلمان حرفه ای و شایسته این آموزش های نوپدید دارد. بنابر این تربیت چنین معلمانی به یک نهاد تخصصی شایسته، حرفه‌ای و توانمند نیاز دارد که بر اساس اساسنامه دانشگاه فرهنگیان، این دانشگاه تنها نهاد مشروع و قانونی تربیت معلمان شایسته و حرفه‌ای است. این نهاد اولاً باید با یک برج دیده بانی مشرف به صحنه های مختلف جامعه، ضرورت تحولات آموزش و نوع آن را تشخیص داده و در سرفصل ها، محتوا، روش های تدریس، فعالیت های فرهنگی، اجتماعی، دانشجویی و پژوهشی بازاندیشی نماید

سرپرست مدیریت امور پردیس های دانشگاه فرهنگیان استان زنجان در پایان در بیان وظیفه معاونت پژوهشی در این حوزه گفت: به نظر می‌رسد معاونت پژوهشیدانشگاه فرهنگیان می‌تواند به عنوان برج دیده‌بانی عمل نماید و با تشخیص تحولات آموزشی، پژوهشی، فرهنگی، اجتماعی و دانشجویی در آموزش بازاندیشی نماید. البته برای موفقیت نیاز به تعاملات داخل دانشگاهی با ذی ربطان درون دانشگاه، دانشگاه های دیگر و آموزش و پرورش و همچنین تقویت جدی پژوهش و تربیت پژوهشگران توانمند و حرفه‌ای دارد.

در ادامه دکتر مقصود فراستخواه استاد موسسه پژوهش و برنامه ریزی توسعه آموزش عالی به اشاره به جایگاه تربیت معلم و اساتید آن گفت: امروز بسیار خوشحالم که در این جمع قرار دارم

وی در خصوص لزوم توجه به آینده گفت: ما باید از آینده استفاده کنیم، آینده را باید پیدا کنیم آینده را خلق کنیم. معلمان، دانشجویان، مدیران، خانواده ها و دانشمندان تعلیم و تربیت باید یک درک مشترکی از آینده داشته باشند. باید به درک خودمان از آینده عمق ببخشیده و از آینده درک معقول و باور پذیر داشته باشیم. جوانان که متعلق به آینده هستند می توانند ایران را بسازند. باید به آینده حواسمان باشد و برای آینده درک مشترکی داشته باشیم.

دکتر فراستخواه با تأکید بر استفاده از محدودیت های بوجود آمده گفت: وضعیت کرونا به ما نشان داد که در مقابل یک وضعیت جدید چه بکنیم. یکی از مشکلات مهم بنده در این وضعیت کرونایی این بود که کلاس ها را چگونه برگزار کنم، اما با این وضعیت هیچ یک از کلاس ها تعطیل نشد.

استاد موسسه پژوهش و برنامه ریزی توسعه آموزش عالی ضمن اشاره به استفاده از ظرفیت اینرنت گفت: از ابتدا فکر می کردیم اینترنت برای ما تهدید می باشد لذا کردار و گفتمان رسمی کشور ما این بود. اما در وضعیت کرونا دیدیم که اگر اینترنت نبود با چه مشکلاتی روبرو می شدیم. منظور خود اینترنت نیست چرا که هزاران مشکل در خود اینترنت وجود دارد اما سیاست در این قضیه خیلی پررنگ بود.

وی به نقش معلمان در تربیت دانش آموزان اشاره نمود و گفت: معلمان باید آماده باشند تا بچه های آینده را تربیت کنند اثر بخشی داشته باشند نفوذ داشته باشند. در زمان ما مدرسه همیشه در اوج بود آن را مسخره نمی‌کردیم به رغم تمام بازیگوشی های مان درک عمیقی از معلم و مدرسه داشتیم. معلم قرار است که انسان تربیت کند، شهروند تربیت کند لذا تصور من این است که یک تربیت معلم تخصصی به معنای عمیق کلمه یک ضرورت است.

فراستخواه گریزی هم به تاریخچه تربیت معلم زد و گفت: بر اساس قانون مصوب سال ۱۲۹۰ تعداد۳۰ نفر از جمله علی اکبر سیاسی، اسماعیل مرآت و ... به خارج از کشور اعزام شدند و تجربه دانشسراهای خارج از کشور را دیدند. این‌ها به این نتیجه رسیدن که ما هم باید دارالمعلمین داشته باشیم. از همین جا فکر تأسیس تربیت معلم بوجود آمد. ایده نهایی آنها این بود که لزوماً هر کس که دانش دارد معلم نیست. تقی زاده بر خلاف آنچه که معتقد بود همه چیز را از خارج باید بیاوریم؛ در خصوص معلمی نظر دیگری داشت و می گفت که معلم را خودمان باید تربیت کنیم. تربیت معلم بخشی از آموزش عالی شد و در همان ابتدا در ایران با یک فلسفه، عقلانیت و تفکر مدرن آغاز شد. متاسفانه در این ۱۰۰ سال ما تحولات بزرگی داشتیم، گسستگی هایی در فکر های ما ایجاد شد. جاهایی که با فکر تجدد می خواستیم تربیت معلم را آغاز کنیم در این جاها موفق نبودیم. برساخت اجتماعی آموزش عالی تربیت معلم اشتباه بود. ما باید تربیت معلم را بر اساس یک ساختار اجتماعی می ساختیم.

وی به دلایل عدم شکل گیری صحیح تربیت معلم در کشورمان اشاره نمود و گفت: بدلیل تحولات ایران و روابط های اجتماعی، آموزش عالی و به خصوص تربیت معلم درست شکل نگرفت. در مقابل تغییراتی مثل تغییرات جمعیتی، فرهنگی و تکنولوژی که در جهان بوجود دارد آمد؛ اموراتی جدید که نبودند و اکنون پدید آمده اند.

استاد دانشگاه تهران یکی از پدیده های جدید و نو در آموزش عالی را تقاضا گرایی نامید و گفت: بدلیل بالا رفتن زیر ساخت های اجتماعی،  از طریق سازمان‌های محلی، مدنی، حرفه‌ای، دولتی و سازمان های صنفی تقاضا گرایی ایجاد شد و بدلیل به بلوغ رسیدن تقاضاها، نهادها و مخصوصاً آموزش عالی و همچنین تربیت معلم پدید آمدند. مثلاً در آمریکا کالج ها در ایالت ها به ‌خاطر تقاضاهای محلات، مردم و شهروندان بوجود آمده اند. متاسفانه در ایران این تقاضای اجتماعی نتوانسته به بلوغ برسد بنابراین تقاضاها سرگردان مانده اند. چون نهادها بسترهای مناسبی ایجاد نکرده اند تقاضاهای اجتماعی بخشی شده اند و هرکسی به فکر خودش بوده و می خواهد گلیم خودش را از آب بکشد.

وی ضمن انتقاد از جامعه بدلیل عدم توجه به منافع عمومی گفت: پدر و مادرها بچه های خود را ملزم به شرکت در کلاس‌های کنکور و ترفند های تست زنی می کنند تا در رشته تجربی قبول شوند و رشته های دیگر مقبولیت زیادی ندارند؛ رئیس دانشگاه بدون داشتن استاد و هیئت علمی کافی رشته ایجاد می کند به فکر بنگاه داری و درآمدزایی است ، هیچ کس توجهی به منافع عمومی ندارد.

فراستخواه به لزوم توجه به تقاضای جامعه و مدیریت آن ها اشاره نمود و گفت: یکی دیگر از دلایل این امر این است که ما مرتب عرضه می‌کنیم اما تقاضا وجود ندارد و مدیریت نمی شود و در دراز مدت همه ضرر می کنیم و نتیجه آن می شود مدرک گرایی. مثلاً یک معلم که در آموزش و پرورش در حال فعالیت است می بیند که در جامعه مدرک‌گرایی شده است هر کس که مدرک بالایی دارد حقوق بیشتری می‌گیرد بنابراین او هم به فکر گرفتن مدرک بالاتر می باشد. در حالی که لزوماً یک معلم با مدرک بالا معلم خوبی نیست. معلم می تواند شایستگی ها و انواع توانمندی ها را به دست بیاورد؛ شناسایی بشود منزلت و شخصیت اجتماعی اش مشخص شود. به نظر می رسد که در حوزه تقاضا گرایی به پایداری نرسیده ایم. دلهره و استرس بنده این است که این ناپایداری ها و این وضعیت های‌ موجود نمی تواند وضعیت آموزش و تعلیم و تربیت را تضمین کند و قطعاً اثربخشی و فایده اجتماعی لازم و اثرات مادی و معنوی را نمی توانیم از این وضعیت به دست بیاوریم.

وی ضمن اشاره به نقش فعالان اجتماعی به ویژه دانشمندان متفکر و مسلط به علوم شناختی، روانشناسان تربیتی که در زمینه حرفه ای تربیت معلم حرفی برای گفتن دارند گفت: به راستی جایگاه این افراد در نظام تعلیم و تربیت کجاست؟ اینها کجای تعلیم و تربیت ما هستند؟ به نظر من تربیت معلم باید معلم محور، مدرسه محور و مربی محور باشد. ما معلمان بسیار قوی داشتیم؛ فروزانفر ها داشتیم. آسمان تربیت معلم ما پر ستاره است اما زمین تربیت معلم ما بی ستاره است. همه این ها از اینجا ناشی شده که نظام تعلیم و تربیت ما به صورت اجتماعی ساخته نشده است. راهکار این است که آموزش و پرورش را به معلمان،  مربیان و خانواده‌ها و همچنین دانشگاه را به خود دانشجویان و اساتید تحویل دهیم. ما نباید نگاه ملوک الطوایفی و بخشی گرایی به دانشگاه فرهنگیان داشته باشیم. بر این اساس که امر تربیت معلم یک مسئله بسیار تخصصی است بنابراین دانشگاه فرهنگیان باید زیرساخت‌های تربیت معلم را توسعه داده و آینده پژوهی تربیت معلم را به عهده بگیرد.

 استاد موسسه پژوهش و برنامه ریزی توسعه آموزش عالی در پایان به نقش دانشگاه فرهنگیان در این فرآیند اشاره نمود و گفت: دانشگاه فرهنگیان باید زیرساخت‌های عقلانی لازم در خصوص ارتباط با متخصصان و متفکران انجام داده و درباره آینده تربیت معلم، آینده معلمان و شغل آنها، منزلت اجتماعی آنها و اصلی ترین ذینفعان حوزه تعلیم و تربیت که دانش آموزان و خانواده های آنان هستند چاره اندیشی کند.

گفتنی است که 10 عنوان نشست در راستای نشست‌های علمی تخصصی بسط، تبیین و ترویج گفتمان تربیت معلم در سراسر کشور به شرح ذیل در حال برگزاری است که در این بین نشست  « نسبت نظام تربیت معلم و تحولات آموزشی نوپدید » با همکاری استان های گیلان و قزوین و به میزبانی استان های زنجان برگزار گردید.

1. تربیت معلم دانشگاه فرهنگیان از نگاه رهبر فرزانه انقلاب اسلامی
2. افق تربیت معلم جمهوری اسلامی ایران و چالش های احتمالی آن
3. نسبت تربیت معلم محوری با نظام تربیت معلم در آموزش عالی
4. نسبت نظام تربیت معلم و تحولات آموزشی نوپدید
5. تربیت معلم و تحقق اهداف سند تحول بنیادین آموزش و پرورش
6. الزامات تربیت نیروی انسانی تراز جمهوری اسلامی ایران در نظام آموزشی
7. ظرفیت دانشگاه فرهنگیان در توانمندسازی نیروی انسانی آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران
8. برتری های نظام تربیت معلم جمهوری اسلامی ایران بر سایر کشورهای دنیا
9. نقش دانشگاه فرهنگیان در تربیت نیروی انسانی مورد نیاز آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران
10. گفتمان های رقیب نظام تربیت معلم موجود دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه شهید رجایی